Praca dla kierowców ciężarówek. Czego od truckerów oczekują pracodawcy i co oferują w zamian? Część 1

Rynek pracy w branży transportowo-logistycznej to obszar skupiający wiele profesji o zróżnicowanych umiejętnościach. Jednym z najbardziej istotnych zawodów jest profesja kierowcy zawodowego, określanego mianem najważniejszego ogniwa łańcucha dostaw. W ciągu ostatnich kilku lat wahania gospodarcze zmieniły rynek diametralnie – od rynku pracownika do rynku pracodawcy, od przesytu danego zawodu do braku. Choć kryzys, związany z pandemią, znacznie wpłynął na branżę, sektor w dalszym ciągu zmaga się z niedoborem kierowców. Jak zatem wygląda obecny rynek pracy kierowców zawodowych?

Od lat firmy transportowe i logistyczne przodują w zatrudnianiu nowych pracowników. Zgodnie z danymi raportu „Rynek pracy branży TSL. Wynagrodzenia i sytuacja kierowców zawodowych w Polsce”, przygotowanego przez Polski Instytut Transportu Drogowego (PITD), w 2018 r. wzrost etatów w tej branży był o prawie 7 proc. wyższy niż rok wcześniej. Podobnie jak wynagrodzenia, które w 2019 r. odnotowały wzrost o ponad 4,3 proc. Dla porównania, podwyżki na poziomie krajowym wyniosły 5 proc. Dane GUS wskazują, że w tym czasie zatrudnienie w sektorze TSL wyniosło prawie 623 tys. – to o ponad 4 proc. więcej, niż rok wcześniej.

Na przestrzeni kilku lat sytuacja zawodowa kierowców ulega znacznej poprawie. Dane GUS i wyniki badań rynkowych wskazują na to, że dzięki temu rośnie również liczba osób zainteresowanych podjęciem pracy w charakterze kierowcy zawodowego. Mimo to luka na rynku pracy w dalszym ciągu jest duża. PwC w swoim raporcie “Rynek pracy kierowców w Polsce” wykazało, że na polskim rynku brakuje około 110 tys. kierowców ciężarówek. Zgodnie z danymi opracowania, zapotrzebowanie na kierowców w latach 2016-2025 będzie rosło w tempie do 3 proc. rocznie. Z kolei Międzynarodowa Unia Transportu Drogowego (IRU) podała, że niedobór kierowców w krajach europejskich rośnie w tempie 13 proc. rocznie. Najgorzej – zdaniem organizacji – jest w Rumunii i Polsce. W naszym kraju deficyt kierowców ma postępować na poziomie 22 proc. rocznie.

Powodów niedoboru kierowców i ich odejścia z zawodu jest wiele. W pierwszej kolejności chodzi o to, że do branży nie przybywa młodych ludzi. Brak odpowiednich placówek edukacyjnych, nieatrakcyjny wizerunek czy wysokie koszty szkoleń powoduje, że starsi kierowcy po odejściu na emeryturę nie są zastępowani nowymi kandydatami. Średni wiek kierowców w Polsce wynosi 40 lat. Drugim istotnym czynnikiem braku pracowników jest słabe zainteresowanie zawodem wśród kobiet. Jak podaje IRU, w Polsce jest najniższy wskaźnik zawodowych kierowców wśród tej płci. Wynosi on zaledwie 2 proc. Dla kobiet ten zawód jest nieatrakcyjny z powodu trudnych warunków, braku bezpiecznych parkingów dla ciężarówek oraz konieczności spędzania długiego czasu poza domem. 

Czego od kierowców oczekują pracodawcy?

Eksperci PwC szacują, że do 2022 r. w Polsce będzie brakować 200 tys. kierowców ciężarówek. Jest to poważne zagrożenie dla gospodarki kraju – już teraz problemy z zatrudnieniem truckerów deklaruje 43 proc. firm przewozowych. Nic dziwnego zatem, że przewoźnicy prześcigają się w poszukiwaniu nowych pracowników i oferują coraz to lepsze warunki pracy. Jakie są zatem ich oczekiwania względem kierowców?

Badania PITD wykazały, że od kierowców pojazdów o dmc do 3,5 t, do obowiązku których należy przede wszystkim kierowanie pojazdów, załadunek, rozładunek oraz prowadzenie stosownej dokumentacji pracodawcy nie posiadają szczególnych wymagań. Wykształcenie jest najmniejszym czynnikiem, wpływającym na zatrudnienie. Istotniejsze są chociażby – choć również w niezbyt wysokim stopniu – posiadanie dodatkowych uprawnień. Podstawowa wiedza z zakresu mechaniki również wystarcza.

Nieco inaczej jest w przypadku kierowców pojazdów o dmc powyżej 3,5 t. Tutaj wymagania dotyczące wykształcenia są w dalszym ciągu minimalne, ale rosną oczekiwania względem dodatkowych uprawnień. Do obowiązków tych kierowców również należy prowadzenie dokumentacji, dbanie o stan pojazdu i przewożonego ładunku oraz – czasami – załadunek i rozładunek, ale zakres odpowiedzialności jest dużo wyższy. Z tego powodu mediana wynagrodzeń jest również wyższa – 4823 zł, podczas gdy “busiarzy” – 4504 zł.

Droga do zawodu kierowcy nie jest łatwa. Przede wszystkim czas uzyskania odpowiednich uprawnień od momentu rozpoczęcia szkoleń jest bardzo długi – trwa kilka miesięcy, a w przypadku osób młodych nawet kilka lat. Na tym jednak kształcenie kandydatów się nie kończy. Podobnie jak w przypadku innych profesji, kierowcy, chcąc podnosić swoją wartość rynkową jako pracownika, muszą nieustannie się kształcić. Analiza PwC wykazała, że do jednych z najczęstszych wymagań względem kierowców należy znajomość ekonomicznej i ekologicznej jazdy oraz prawidłowego manewrowania. O ile w pierwszych dwóch przypadkach nie stanowi to utrudnienia w znalezieniu zatrudnienia (firmy same szkolą kierowców z zakresu ecodrivingu), to umiejętności jazdy można nabyć tylko wraz z doświadczeniem.

Pracodawcy oczekują od kandydatów również poczucia odpowiedzialności, co ma związek z wysoką wartością przewożonych ładunków, a także zaangażowania, aktywności i asertywności w trudnych sytuacjach. Nie mniej istotne są również kompetencje interpersonalne kierowców, które przydają się w kontaktach z klientami i innymi uczestnikami branży. Znajomość języków jest mniej istotna – tylko nieliczni przewoźnicy oczekują tego od kandydatów. Warto tu zaznaczyć, że w niektórych krajach europejskich – na przykład skandynawskich – od kierowców wymaga się znajomość przynajmniej jednego języka obcego. Polacy preferują zatrudniać przede wszystkim doświadczonych pracowników z umiejętnościami technicznymi.

Według badań Mike Byrnes and Associates, dobór kandydatów na kierowców powinien być oparty na posiadaniu następujących kompetencji:

• godny zaufania,
• samodzielny,
• uprzejmy,
• znający się na mechanice,
• panujący nad stresem,
• szczery,
• czujny,
• posiadający dobrą kondycję fizyczną,
• doświadczony w prowadzeniu pojazdu,
• posiadający odpowiednie uprawnienia.

Co przewoźnicy oferują swoim kierowcom?

Badania pokazują, że wysokość wynagrodzenia nie zawsze ma znaczenie dla kandydatów, którzy ubiegają się o dane stanowisko. Podobnie zresztą jak fakt, że doświadczenie nie zawsze ma wpływ na wysokość płacy. Na to, ile kierowca będzie zarabiać, większy wpływ ma wiek (chętniej zatrudniani i lepiej opłacani są kierowcy po ukończeniu 30 roku życia), niż doświadczenie (osoby powyżej 50 lat są najmniej atrakcyjne dla pracodawców).

Tymczasem o atrakcyjności danej firmy dla kierowców, oprócz wynagrodzenia, decyduje w pierwszej kolejności tabor przewoźnika (stan, wiek, marka pojazdu, którym będzie musiał pracować kandydat), wielkość firmy oraz jej reputacja. Poza tym znaczenie mają również standardowe wymagania względem kierowców, kierunki jazdy i system motywacyjny w przypadku ekonomicznej jazdy. Do najczęściej oferowanych przez polskich pracodawców benefitów pozapłacowych dla kierowców należą:

• telefon służbowy do celów prywatnych,
• dodatkowe ubezpieczenie,
• dofinansowanie kursów i szkoleń,
• dopłata do dojazdów do pracy,
• bony okolicznościowe.

Telefon służbowy, z którego można korzystać również w sprawach prywatnych, oferuje 1/3 przewoźników. Większość ściśle monitoruje używania telefonów i odlicza wydatki z wynagrodzeń. Dodatkowe ubezpieczenie oferuje około 22 proc. pracodawców, a dofinansowanie do szkoleń – 12 proc. Rzadziej występują następujące benefity:

• świadczenia socjalne,
• prywatna opieka medyczna,
• karta sportowa,
• możliwość parkowania koło domu,
• samochód służbowy,
• ubranie robocze.

Świadczenia socjalne można uzyskać w około 7 proc. firm, dodatkową opiekę medyczną – 6 proc. Karty sportowe, ze względu na charakter pracy i częste wyjazdy, są rzadkością (oferuje je ok. 3 proc. zbadanych firm). Niektóre firmy oferują możliwość parkowania ciężarówką koło domu oraz samochód służbowy, którym kierowca mógłby dojeżdżać do pracy (w danym przypadku przewoźnicy wolą finansować dojazd), paczki okolicznościowe czy zwrot kosztów za wyżywienie w trasie, wypłacane obok diet.

Podsumowując

Branża transportowa może zaoferować kierowcom bardzo wiele – od dobrych zarobków i przyjaznej atmosfery w firmie do szeregu dodatków płacowych i pozapłacowych. W zamian pracodawcy oczekują profesjonalnego podejścia do wykonywanych obowiązków, sumienności i lokalności. Należy pamiętać, że kierowca również może podnosić swoje kwalifikacje i takim sposobem zwiększać swoją wartość rynkową. Może to robić dzięki zdobywaniu dodatkowych uprawnień, podnoszeniu kompetencji interpersonalnych, uczeniu się języków obcych czy zdobywaniu umiejętności w obszarze ekonomicznej jazdy, mechaniki czy też manewrowania. W zamian kierowcy mogą liczyć na wyższe wynagrodzenie i benefity.

W drugiej części opowiemy o tym, jak należy szukać zatrudnienia w Polsce, gdzie można poznać opinie o firmach transportowych i na co zwracać uwagę przed rozpoczęciem pracy u danego przewoźnika.